Artikel Parool: Andere visie op mentale problemen

Super leuk mijn artikel geplaatst in het parool! De titel is bedacht door de redactie, ik had zelf voor het woord “cliënt” gekozen in plaats van “patiënt”. Maar voor de rest ben ik er heel blij mee.

Hieronder de tekst

Het Parool - 27.12.2019

Ga uit van wat 'heel' en goed is aan de patiënt

Psychiatrie: Afscheid van theorie diagnoses

Series als Tygo in de psychiatrie tonen volgens psycholoog Thomas Tuinman aan dat het huidige systeem van geestelijke gezondheidszorg aan vernieuwing toe is.

THOMAS TUINMAN

In het programma Tygo in de psychiatrie kwam een schrijnend beeld naar voren van de verwarring die heerst in de begeleiding van mensen met psychische klachten. Deze verwarring komt in het programma onder meer tot uitdrukking in het verhaal van Jason, die 21 jaar oud is en al 13 diagnoses en 135 hulpverleners heeft gehad.

Niet alleen de media besteden aandacht aan deze misstanden, ook binnen het werkveld zelf zijn er geluiden dat het anders kan en moet. Hoewel deze geluiden al jaren te horen zijn, blijft echte verandering uit. Ik heb ruim tien jaar gewerkt als psycholoog binnen de geestelijke gezondheidszorg en het voelt soms alsof ons vakgebied een auto is geworden zonder bestuurder.

Een zelfsturend systeem, waarbij de inzittenden zien dat de auto niet de goede kant opgaat, maar niemand bij machte is om bij te sturen. Een moloch, die iedereen in zijn greep houdt.

Als we teruggaan naar de basis, is daar wel een oorzaak voor aan te wijzen. Die basis is onze kernvisie en houding ten opzichte van psychische klachten.

Een bekend psychologisch onderzoek wees uit hoe de houding van leraren (het geloof in de vaardigheden en capaciteiten van kinderen) van invloed was op prestaties bij kinderen. Aan het begin van het schooljaar werd een leraar verteld dat van sommige, volledig willekeurige geselecteerde, kinderen goede prestaties konden worden verwacht. Aan het eind van het jaar bleek dat deze kinderen beter presteerden in de IQ-test. De houding van de leraar speelde een zeer grote rol in de resultaten.

Selffulfilling prophecy

Psychische klachten worden bekeken vanuit een medisch model. Zodra psychologen en hun cliënten op basis hiervan gaan geloven dat sprake is van 'gebrokenheid' en ziekte, wat betekent dat voor de cliënt? Welke selffulfilling prophecy werken we in de hand?

We creëren een nogal bepalende focus vanuit door ons ontwikkeld medisch gedachtegoed en onderschatten het effect hiervan. Vaak wordt vergeten dat diagnoses, en onze visie op psychische klachten, slechts theoretische constructen zijn, die te snel worden aangezien voor de waarheid.

Willen we het huidige klimaat veranderen, dan zullen we als wetenschap en als uitvoerend veld iets anders moeten benadrukken en uitstralen naar mensen met psychische klachten. Een visie die mensen helpt herinneren aan wat er goed en 'heel' aan hen is. Mensen moeten weer gaan ervaren dat ze in de basis goed zijn zoals ze zijn.

Stel, je bent vergeten waar je woont en denkt dat je in het huis van de buren woont. Op het moment dat iemand je jouw eigen huis laat zien, valt dat valse idee vanzelf weg. Er hoeft helemaal niet zoveel aandacht aan besteed te worden. Maar wat vooral niet moet gebeuren, is dat hier een volgende identiteit omheen wordt gebouwd. Mensen maken relatief makkelijk weer contact met deze intacte kern wanneer ze daarop gewezen worden. Als wij als vakgebied massaal de andere kant op wijzen, creëren we dan niet juist dat wat we willen verhelpen?

Het is heel goed mogelijk de patronen die spelen bij iemand te omschrijven en te snappen, zonder in het model van ziekte (en vervolgens nogal bepalende diagnoses) te denken.

Op dit moment is een diagnose leidend in de vergoeding door de verzekering. Ook op dit gebied zouden we vanuit een andere visie op psychische klachten kunnen reageren. Er zijn tal van alternatieven te bedenken. Bijvoorbeeld door vertrouwen te geven aan onze vakmensen en hun cliënten en deze in samenspraak de duur van een traject te laten bepalen, met een terugkoppeling naar de verzekeraar. Zo geef je alle betrokkenen de verantwoordelijkheid over hun eigen proces, wat denk ik niet zal uitmonden in langere trajecten.

Ziekmakend

In onze sector wordt bezuinigd of moet bezuinigd worden. We kunnen proberen de kosten terug te dringen in een falend en ziekmakend, duur systeem of een ander systeem ontwikkelen. Ik pleit voor dit laatste.

Wellicht klinkt dit utopisch, maar het is zeker te verwezenlijken. In mijn eigen praktijk doe ik dit met succes. Gezien de huidige stand van zaken lijkt me het onderzoeken van alternatieven die een positieve verandering teweeg kunnen brengen in ons vakgebied meer dan de moeite waard. De aanwijzingen in welke richting we kunnen denken zijn er, we moeten alleen de moed vinden onszelf opnieuw uit te vinden. Niks anders dan wat we van onze cliënten vragen.